Urząd Miasta Nowy Targ

Biuletyn Informacji Publicznej

Serwis pogodowy IMGW

Nowy Targ - stolica Podhala miasto z 670-letnią historią, określane przez wszystkich Górali jako Miasto.

» więcej o mieście

Burmistrz Miasta
mgr Grzegorz Watycha

Nasze Osiągnięcia

POLECAMY

Google Translate - tłumaczenie maszynowe strony:

Aktualnie stronę ogląda osób: 98

> Strona główna > Informacje

Wyprawa solnym szlakiem z Wieliczki na Orawę (transport soli wozem)

Muzeum Żup Krakowskich od ponad 50 lat zajmuje się problematyką solną. Wyniki badań naukowych prezentowane są nie tylko w formie wystaw i publikacji, ale także poprzez imprezy plenerowe i rekonstrukcje historyczne.
Tym razem mają Państwo wyjątkową okazję uczestniczenia w wyprawie odtwarzającej dawny szlak handlowy z Wieliczki na Orawę.
Grupa kupców solnych, przemierzających trakt handlowy drewnianym wozem, powiezie wielicką sól, tak jak to czyniono w średniowieczu. Ze względu na szczególny towar, towarzyszyć im będzie eskorta zbrojnych z Drużyny Wojów Wiślańskich "Krak", dających odpór chętnym do szybkiego wzbogacenia się. W miejscowościach położonych wzdłuż trasy odbędą się liczne imprezy towarzyszące.
Zakończenie wyprawy nastąpi podczas festynu w Jabłonce, na którym zostanie otwarty turystyczny szlak solny na Orawie.

Dzięki rozpoczęciu wydobycia soli kamiennej w Bochni i Wieliczce (od 2. połowy XIII w.) Małopolska uzyskała pełne pokrycie swego zapotrzebowania na sól. Obfitość soli umożliwiła nadto jej eksport do innych dzielnic kraju oraz za granicę: na tereny, gdzie odczuwano dotkliwy brak tej niezbędnej przyprawy i zarazem - podstawowego niegdyś środka konserwacji mięsa, ryb i nabiału. Należała do nich Orawa.

Najstarszym źródłowym śladem eksportu soli z Małopolski na Orawę jest dokument króla Węgier Beli IV z 1265 r. Nakazywał on kupcom Liptowa - pół-nocnosłowackiego regionu na rubieżach ówczesnego państwa węgierskiego - płacenie cła wwozowego od polskiej soli w przygranicznej komorze celnej w Twar-doszynie na Orawie. Postanowienia traktatu między królami Węgier Ludwikiem i Polski Kazimierzem Wielkim (z 1354 r.) zapewniły kupcom słowackim i polskim swobodny dowóz soli wielickiej na ziemie płn.-zach. Słowacji, w tym - Orawy. Odtąd przez ponad 500 lat - z małymi przerwami - sól ta była głównym artykułem handlowym transportowanym poza południowe granice Polski. W wiekach XIV-XVI przybywający stamtąd kupcy musieli w Wieliczce uiszczać należność za sól w złotych monetach. Dostarczali oni żupie wysokogatunkowe żelazo węgierskie używane do produkcji narzędzi górniczych. W czasie pobytu w żupie przyjezdni kupcy otrzymywali bezpłatne posiłki.

Pradawny trakt solny na Orawę już od XIV w. wiódł z Wieliczki do Myślenic, skąd kierował się na południe aż do Nowego Targu - miasta lokowanego w 1346 r. na skrzyżowaniu dróg. Następnie docierał do Czarnego Dunajca, i tam zmierzał do komory celnej w Twardoszynie bądź przez Suchą Horę, bądź przez Jabłonkę, gdzie przypuszczalnie już w 1368 r. znajdowała się polska strażnica nadzorująca handel solny w strefie przygranicznej. Zapewne wtedy też Zamek Orawski uzyskał od króla polskiego coroczną darowiznę soli „za przepuszczanie kupców słowackich jadących do Wieliczki w celu zakupu soli".
W XVI w. przewoźnicy soli (prasołowie) coraz częściej lekceważyli przymus drogowy na głównym trakcie, omijając Nowy Targ zakazaną drogą przez Jordanów, Sidzinę, Toporzysko, Spytkowice, Rabę Wyżną i Lasek. Nie pomogły zakazy królewskie i uzyskanie przez Nowy Targ w 1593 r. prawa składu soli wielickiej, gdzie mieli ją odtąd nabywać kupcy z zagranicy. Turzonowie bowiem - twórcy Państwa Orawskiego w XVI w., założyli pod koniec stulecia konkurencyjny skład tej soli w Jabłonce. Wyszedł on zwycięsko z rywalizacji ze składem nowotarskim. W XVII w. skład w Jabłonce przejmował już prawie cały eksport soli z żupy wielickiej na Orawę. Przewożono ją wówczas na ogół drogą, jaka pokrywa się obecnie z szosą od Zaborni przez Spytkowice, Podwilk i Orawkę ku granicy słowackiej. U schyłku XVIII w., za rządów cesarza Austrii Franciszka I, drogę tę poszerzono.

Sól dostarczaną z Wieliczki stanowiły tzw. „bałwany słowackie" - foremne bryły soli kamiennej o wadze ok. 600 kg. Przywożono je na Orawę wozami dwu- lub czterokonnymi, na które ładowano przeważnie po 2 bałwany. W XVII w. transportowano tam bałwany, zwane „góralskimi". Były one trzykrotnie cięższe od poprzednich.
Po sól wyruszano w zimie i lecie, gdy drogi stawały się łatwiej przejezdne. Sól przed deszczem chroniło płótno rozpięte nad wozem. Zależnie od pogody i stanu dróg przewóz soli z Wieliczki do Jabłonki trwał kilka dni. Podróżowano w dzień, zatrzymując się na noc w przydrożnych karczmach, obok których stały stajnie diakoni.
Dla większego bezpieczeństwa kupcy i przewoźnicy soli formowali karawany złożone z wielu wozów. Wliczając konwojentów ładunku, w transporcie takim uczestniczyło nawet 50 ludzi.
Uprawiany od średniowiecza eksport soli z Wieliczki na rynki pozakrajowe odbił się korzystnie na rozwoju sieci drożnej i osadnictwa na Orawie. Sprzyjał on także utrzymywaniu bliskich kontaktów Orawian z ich sąsiadami z północy i południa.

dr Józef Piotrowic

Aktualizacja: 13-07-2011r.
Oglądane: 19881 razy

Wersja do druku

Inne podstrony z tej kategorii:

Urząd Miasta Nowy Targ, 34-400 Nowy Targ ul. Krzywa 1, tel. 18 2611200
© 2009 Informatyka - Jeżeli widzisz błąd na stronie napisz o tym do nas
Polityka cookies i innych podobnych technologii
Klauzula informacyjna RODO
Deklaracja Dostępności